Πειραματική (προ-κλινική) έρευνα. Ένας συνοδός της παγκόσμιας ιστορίας έρχεται και πάλι να μας δώσει νέα γνώση και ποιότητα ζωής.

Περιγραφή μαθήματος

H εποχή μας χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας και των εφαρμογών της, σχεδόν σε όλους τους τομείς της επιστήμης και της ζωής μας. Όλες οι επιστήμες έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από τις νέες τεχνολογίες και τις εφαρμογές τους. Τόσο οι θεωρητικές όσο και οι εφαρμοσμένες επιστήμες με πρακτικές εφαρμογές. Όμως είμαστε το ίδιο βέβαιοι ότι δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί το μέγεθος των μελλοντικών εφαρμογών της τεχνολογίας και ότι ακόμα και η εποχή μας δεν είναι παρά η χαραυγή μιας άλλης εποχής. Για παράδειγμα, είναι εντυπωσιακό το τι αντίληψη είχαμε για την κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο πριν από 20 χρόνια, ποιες είναι οι εξελίξεις των τελευταίων 10 ετών και τι προβλέπεται για το μέλλον. Η πρόοδος είναι γεωμετρική.

Τα βραβεία Nobel Ιατρικής και Φυσιολογίας, όπως και άλλα συγγενή Nobel, όπως της Χημείας, είναι ένας σημαντικός δείκτης που μας δείχνει το ρόλο της των πειραμάτων στην Ιατρική Έρευνα και στις εφαρμογές της. Πάνω από 70% των παραπάνω βραβείων είτε άμεσα είτε έμμεσα, έχουν χρησιμοποιήσει ζωικά πρότυπα για την ανακοίνωση των τόσο σημαντικών τους ανακαλύψεων. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Τα συγκεκριμένα βραβεία είναι από τις πλέον σημαντικές αποδείξεις του πόσο σημαντική είναι η συνεργασία των επιστημονικών ειδικοτήτων όχι μόνον εντός του πλαισίου της Ιατρικής, που από μόνη της είναι μια μεγάλη επιστημονική οικογένεια, αλλά και μεταξύ πολλών άλλων επιστημονικών ειδικοτήτων και κατευθύνσεων. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το βραβείο Nobel για την αξονική τομογραφία, μια τεχνική που αποτελεί ρουτίνα στην καθημερινότητα αμέτρητων νοσοκομείων σε όλο τον κόσμο. Η ανακάλυψη έγινε από τους A. Cormack και G. Hounsfield (βράβευση 1979) οι οποίοι ήταν Ηλεκτρολόγοι Μηχανικοί (πειράματα σε χοίρους). Επίσης, η ανακάλυψη της χρήσης ραδιοσημασμένων μορίων στις διαγνωστικές εξετάσεις (RIA). Tα πειράματα έγιναν σε κουνέλια, απο την Rosalyn Sussman Yalow που ήταν φυσικός (βράβευση 1977). Η τεχνική είναι διαδεδομένη τόσο σε τριτοβάθμια νοσοκομεία όλου του κόσμου, όσο και σε μεγάλα διαγνωστικά εργαστήρια (δημόσια και ιδιωτικά). Επίσης, το Nobel Χημείας δεν δίδεται μόνο σε χημικούς, αλλά και σε άλλους επιστήμονες, όπως ιατρούς, με μεγάλη συμβολή στο δικό τους επιστημονικό πεδίο. Για παράδειγμα στον ιατρό Aaron Ciechanover το 2004, για την έρευνά του στις πρωτεΐνες και τις εφαρμογές σε αιματολογικά νοσήματα.

Όλα τα παραπάνω μας δίνουν τρία σημαντικότατα μηνύματα:

Η διεπιστημονικότητα και η συνεργασία των επιστημόνων και των ειδικοτήτων τους είναι το κλειδί για σημαντικά αποτελέσματα.

Η πειραματική έρευνα με χρήση ζωικών προτύπων αγγίζει όλα σχεδόν τα επιστημονικά πεδία.

Ακόμα και στην εποχή μας, της μεγάλης τεχνολογικής έκρηξης και εξέλιξης, η χρήση ζωικών προτύπων παραμένει αναγκαία για την έρευνα.

Ακριβώς για τους λόγους αυτούς, η έρευνα αυτή, ονομάζεται στην εποχή μας μεταφραστική (translational research). Δεν αποτελεί λάθος να την αναφέρουμε ως πειραματική ή βιοϊατρική. Αλλά ο ορισμός της μεταφραστικής, δείχνει την πορεία της ερευνητικής διαδικασίας και το πώς μια ιδέα μπορεί να μεταφραστεί σε κάτι που έχει κλινική σημασία και εφαρμογή.

Όμως, ο όρος μεταφραστική έρευνα, μας δίνει και ένα ακόμα σημαντικό μήνυμα. Ότι το δίλημμα που υπήρχε πριν από μερικά χρόνια και που αφορούσε στο αν η βασική ή η μεταφραστική έρευνα είναι η πλέον σημαντική, είναι ανύπαρκτο. Είναι ψευδές δίλημμα. Το μόνον πραγματικό ερώτημα είναι το τι αρέσει σε εμάς τους ίδιους περισσότερο, ως επιστήμονες, να ασκούμε και να διακονούμε. Ερώτημα για το ποιο από τα δύο είναι το σημαντικότερο, δεν υπάρχει. Είναι εξίσου σημαντικά και τα δύο και το ένα τροφοδοτεί το άλλο με ιδέες και πληροφορίες. Στην εποχή της μοριακής βιολογίας και της μοριακής τεχνολογίας δεν υπάρχει αυτό το ερώτημα.

Η πειραματική έρευνα, με όλα τα νέα εργαλεία και τις τεχνολογίες στην διάθεσή της, έρχεται να μας δώσει νέα γνώση και ποιότητα ζωής.

Διδάσκων

Απόστολος Ε. Παπαλόης, PhD, KGSJ, AMACS, Πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής Ειδικής Μονάδας Βιοϊατρικής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, Secretary General NASCE/UEMS Executive Board

Ο Απόστολος Ε. Παπαλόης, είναι Βιολόγος, Διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι απόφοιτος της Βαρβακείου Προτύπου Σχολής. Η διδακτορική του διατριβή αφορά στις μεταμοσχεύσεις νησιδίων παγκρέατος, ηπατικών κυττάρων και ανάπτυξης βιοτεχνητού ήπατος (βαθμός Άριστα), με τη συνεργασία του Βιολογικού Τμήματος και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Νοσοκομεία Αρεταίειο και Ιπποκράτειο), καθώς και του Department of Surgery του Πανεπιστημίου του Cambridge (U.K.). H μεταπτυχιακή του εκπαίδευση περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια της Minnesota, Cambridge, Boston, Los Angeles κ.ά. Έχει παρακολουθήσει διεθνή σεμινάρια ειδικών θεμάτων (Μεταμοσχεύσεων, Laboratory Animal Science και Ηγεσίας στο Harvard). Από το 1996 (έτος ίδρυσης) μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2020, ήταν Διευθυντής του Ερευνητικού, Εκπαιδευτικού και Πειραματικού Κέντρου της Φαρμακευτικής Βιομηχανίας ELPEN (25 συνεχή έτη) με πλούσιο επιστημονικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και διοικητικό έργο. Επίσης, ο δημιουργός του Προγράμματος Υποτροφιών. Δίδαξε και διδάσκει πολλά χρόνια σε προ – και μεταπτυχιακό επίπεδο στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πατρών, Δυτικής Αττικής και Αλεξανδρουπόλεως. Επιστημονική και οργανωτική επίβλεψη και ενεργός εργαστηριακή συμμετοχή και με δικές του ερευνητικές ιδέες, στην εκπόνηση πάρα πολλών διδακτορικών διατριβών και μεταπτυχιακών εργασιών. Έχει διατελέσει Επισκέπτης Καθηγητής στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Timisoara (Ρουμανία) San Antonio (Texas, USA) και στην Ιατρική Σχολή του Harvard. Από το 2020, είναι Ακαδημαϊκός Συντονιστής στην Θεματική Ενότητα της «Δεοντολογίας της Έρευνας και Βιοηθική», στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου στο Μεταπτυχιακό Π.Σ. «Βιοηθική-Ιατρική Ηθική». Έχει μεταφράσει στην ελληνική γλώσσα δύο βιβλία Βιοχημείας (Zubay και Devlin) για χρήση από τους φοιτητές της Ιατρικής και άλλα Τμήματα των Σχολών Επιστημών Υγείας και είναι συγγραφέας πολλών κεφαλαίων σε βιβλία. Μέλος του Editorial Board σε αγγλόφωνα περιοδικά και σε ελληνικά και επιπλέον κριτής (reviewer) σε περιοδικά εντός του PubMed. Είναι μέλος Δ.Σ. Επιστημονικών Εταιρειών και έχει συμμετάσχει σε Επιτροπές της Γ.Γ.Ε.Τ.

Από τον Οκτώβριο του 2020 είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ειδικής Μονάδας Βιοϊατρικής Έρευνας και Εκπαίδευσης του Τμήματος Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από τον Ιανουάριο του 2021, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου (https://bresu.auth.gr). Από το Φεβρουάριο του 2021, Διευθυντής Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης, Μεταφραστικής Έρευνας και Υπεύθυνος Εκδηλώσεων του HEAL Academy (HealthCare Education and Advanced Learning) του Ομίλου HHG (Hellenic HealthCare Group) και τακτικό μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής (Νοσοκομεία Μητέρα, Υγεία, Metropolitan General, Metropolitan Hospital, Λητώ, Creta Interclinic, Απολλώνειο και Αρεταίειο Κύπρου). Αναπληρωτής Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Πειραματική Έρευνα για δύο συνεχόμενες θητείες (από το 2016). H θητεία του, ως τακτικό μέλος, ανανεώθηκε από τον Οκτώβριο το 2020. Από τον Οκτώβριο του 2020 είμαι μέλος του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης και Ανθρώπινου Δυναμικού του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας. Από το Νοέμβριο του 2021 είναι Γενικός Γραμματέας του Executive Board της NASCE / UEMS (European Union of Medical Specialists – UEMS – NASCE - Network of Accredited Clinical Skills Centres) για την πιστοποίηση εργαστηρίων κλινικών δεξιοτήτων για ιατρούς και επαγγελματίες υγείας (https://nascenet.org/structure/board) και συνπρόεδρος του Διεθνούς Συνεδρίου στην Αθήνα (Σεπτέμβριος 2022). Έχει οργανώσει πάρα πολλές επιστημονικές εκδηλώσεις, Πανελλήνια και Διεθνή συνέδρια και σεμινάρια και έχει δώσει πολλές ομιλίες και διαλέξεις σε Πανελλήνιες και Διεθνείς Επιστημονικές Εκδηλώσεις ως προσκεκλημένος ομιλητής. Επίσης, έχει λάβει πολλές βραβεύσεις για επιστημονικές εργασίες σε συνέδρια και ειδικές τιμητικές διακρίσεις. Άρχοντας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής.

Δημοσιεύσεις στο pub med -link